Jump to content

Биологик фаол моддалар

From Vikipediya

Биологик фаол моддалар (БФМ) — бу паст консентрацияларда тирик организмларнинг айрим гуруҳларига (биринчи навбатда, одамларга, шунингдек, ўсимликлар, ҳайвонлар, замбуруғлар ва бошқаларга нисбатан) нисбатан юқори физиологик фаолликка эга бўлган кимёвий моддалар бўлиб, уларнинг ҳужайраларининг алоҳида гуруҳлари ҳисобланади. Моддаларнинг физиологик фаоллиги уларни тиббий амалиётда фойдаланиш имконияти нуқтаи назаридан[1] ҳам, инсон танасининг нормал ишлашини таъминлаш нуқтаи назаридан[2] ҳам ёки организмлар гуруҳига махсус хусусиятларни бериш нуқтаи назаридан ҳам катта аҳамиятга эга ҳисобланади (масалан, маданий ўсимликларнинг касалликларга чидамлилигини ошириш)[3].

Биологик фаол моддаларга — ферментлар, гормонлар, витаминлар, антибиотиклар, ўсиш стимуляторлари (оксинлар, гиббереллинлар, кининлар), гербицидлар, инсектицидлар, биоген стимуляторлар (таркибида баъзи дикарбоксилик ва гумуз кислоталар, аргинин, аммиак, простатинлар, микроэлементлар), пирогенлар ва бошқалар киради.

Келиб чиқишига кўра биологик фаол моддалар биоген ва абиоген гуруҳларга бўлинади[3] .

Ўрганиш тарихи

[edit | edit source]

Биологик фаол моддаларни бирикмаларнинг махсус гуруҳига ажратиш 1975-йилда СССР Тиббиёт фанлари академиясининг тиббий-биология бўлимининг махсус сессиясида муҳокама қилинган ва овозга қўйилган .

Ҳозирги вақтда биологик фаол моддалар амалиётда жуда аҳамиятга эга деган фикрлар бор, лекин улар фақат қисман, ёрдамчи функсияларни бажаради. Ушбу нотўғри фикрнинг пайдо бўлиши махсус ва илмий-оммабоп адабиётларда ҳар бир БФМнинг функсиялари бир-биридан алоҳида кўриб чиқилганлиги билан боғлиқ. Бунга микроэлементларнинг ўзига хос функсияларига асосий эътибор ҳам ёрдам беради. Натижада, „штамплар“ пайдо бўлди (масалан, витамин C синга касаллигини олдини олишдаги аҳамияти) .

Физиологик роли

[edit | edit source]

Биологик фаол моддалар жуда хилма-хил физиологик функцияларга эга. Масалан, баъзи моддалар малигн ўсмаларнинг ўсишини кечиктириши ёки уларнинг ривожланишини бутунлай тўхтатиши мумкин[2] .

Озиқ-овқат таркибидаги биологик фаол моддалар

[edit | edit source]

Озиқ-овқат билан бирга, инсон нормал ҳаёт кечириши учун зарур бўлган биологик фаол моддаларнинг кўп қисмини ўз ичига олади. Улар орасида алкалоидлар, гормонлар ва гормонга ўхшаш бирикмалар, витаминлар, микроэлементлар, биоген аминлар, нейротрансмиттерлар мавжуд. Уларнинг барчаси фармакологик фаолликка эга бўлиб, кўп хиллари фармакология соҳаси билан боғлиқ кучли моддаларнинг энг яқин кашшофлари бўлиб хизмат қилади.

БФМнинг микроэлементлари биологик фаол озиқ-овқат қўшимчаларининг бир қисми сифатида терапевтик ва профилактик мақсадларда кенг кўлламда қўлланади.

Адабиётлар

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Головкин и др. 2001.
  2. 2,0 2,1 Громова Н. Ю., Косивсов Ю. Ю., Сулман Э. М. Технология синтеза и биосинтеза биологически активних вещэств: Учебноэ пособиэ. — Твер: ТГТУ, 2006. — 84 с. — С. 7—18.
  3. 3,0 3,1 Поликсенова 2007.