Traktat waszyngtoński (1922)

Traktat waszyngtoński z 6 lutego 1922 r. - porozumienie zawarte w trakcie konferencji waszyngtońskiej (12 listopada 1921 r. - 6 luty 1922 r.), z udziałem Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz niektórych krajów europejskich, a także Japonii.

Projekt konferencji został wysunięty przez Amerykanów zaniepokojonych nagłym wzrostem potęgi morskiej Japonii.

• ograniczenie zbrojeń morskich
• ograniczenie również sił lądowych
• omówienie sytuacji w Chinach i na Oceanie Spokojnym

Konferencja waszyngtońska unaoczniła fakt obniżenia się znaczenia i roli Wielkiej Brytanii jako potęgi morskiej. Anglicy musieli zgodzić się na równość w tym względzie ze Stanami Zjednoczonymi, które zresztą od lat do tego aspirowały. Japonia na razie jeszcze musiała zgodzić się na pozycję drugiego rzędu. Francję zepchnięto do kategorii trzeciej, zrównując ją z Włochami.

Z inicjatywy Francji na konferencji nie podjęto rozmów o rozbrojeniu sił lądowych. Francja obroniła również zasadę nieograniczania tonażu i liczebności jednostek średnich i mniejszych oraz podwodnych.

Ostateczne porozumienie sformuowano w dziewięciu kolejnych układach, na ogół noszących datę 6 lutego 1922 r. Główne porozumienie przewidywało, iż w okresie dziesięciu lat siły morskie pięciu wchodzących w grę mocarstw przedstawiać się będą według schematu:

• 5=5
• 3
• 1,75=1,75

Wielkość 5 była przewidziana dla Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, 3 dla Japonii, a 1,75 dla Francji i Włoch.

Kolejny układ podpisany na tej konferencji podkreślał utrzymanie amerykańskiej formuły "otwartych drzwi", tj. jednakowych praw ekspansji gospodarczej, przy zapewnieniu niezawisłości i nienaruszalności terytorium Chin. Pod układem tym podpisało się dziewięć państw: oprócz wymienionej wyżej piątki, także Chiny, Belgia, Holandia, i Portugalia.

Inne układy dotyczyły spraw związanych z sytuacją na Oceanie Spokojnym. Mocarstwa mające tam posiadłości udzieliły sobie dla nich wzajemnej gwarancji i przyobiecały sobie konsultacje w razie ich zagrożenia przez jakieś inne państwo.

Z wyników konferencji waszyngtońskiej najmocniej niezadowolona była Japonia. Nastroje te wzmogły się po objęciu tronu przez cesarza Hirohito, po śmierci dotychczasowego cesarza Yosihito w 1926 r. Silny rozwój przemysłu japońskiego umożliwiał intensywną rozbudowę armii, a zwłaszcza floty wojennej. To ostatnie wkrótce zaczęło budzić niezadowolenie w Waszyngtonie i Londynie.