Woudfries

dialect

Het Woudfries is een van de vier grote dialecten van het Westerlauwers Fries. Het wordt gesproken in de Friese Wouden in het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen en als Appelskyster Frys in Appelscha in de Stellingwerven in het zuiden. In het oosten loopt het Woudfriese taalgebied tot aan de grens met Groningen en Drenthe, tussen Surhuisterveen en Frieschepalen, want hier loopt het taalgebied door de provincie Groningen in de driehoek Marum-De Wilp-Opende.

Woudfries
Wâldfrysk
Gesproken in het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen, Appelscha in de Stellingwerven in het zuiden, en de driehoek Marum-De Wilp-Opende in het aangrenzende deel van de provincie Groningen
Sprekers 157.000 in Friesland en Friestalig Groningen (schatting 2004)
Taalfamilie
Dialecten
onderlinge variatie minimaal
Alfabet het Latijns alfabet
Officiële status
Officieel in
geen erkenning; het Woudfries is een dialect van het Fries
Taalcodes
ISO 639-1 n.v.t.
ISO 639-2 n.v.t.
ISO 639-3 n.v.t.
Portaal  Portaalicoon   Taal
Verspreiding van het Woudfries.

Het Woudfries is genoemd naar de streek Friese Wouden (Fries: Fryske Wâlden of gewoonweg Wâlden). Die naam verwijst niet naar het hedendaagse coulisselandschap met boomwallen, maar naar de bebossing op de zandgronden in oostelijk Westerlauwers Friesland.

Verschillen tussen Woudfries en Kleifries

bewerken

De verschillen tussen het Woudfries, het Kleifries, en de andere grote Friese dialecten zijn uiterst klein, ondanks een aantal in het oog springende verschillen (althans voor Friezen) op zowel fonologisch als lexicaal gebied.

Fonologische verschillen

bewerken

Het grootste verschil tussen het Woudfries en het Kleifries zijn de woorden "my", "dy", "hy", "sy", "wy" en "by", die in het Woudfries worden uitgesproken als "mi", "di", "hi", "si", "wi" en "bi" en in het Kleifries als "mij", "dij", "hij", "sij", "wij" en "bij".

Verder bestaat er een verschil in de uitspraak van de tweeklanken "ei", "ai" en "aai". In het Woudfries spreekt men die uit als "ij" resp. "ai" en "aai", maar in het Kleifries als "ôi", resp. "òi" en "ôi". Met andere woorden, in het Woudfries hoort men in de uitspraak geen verschil tussen "ei" en "ij", terwijl men in het Kleifries in de uitspraak geen verschil hoort tussen "ei" en "aai".

Andere, minder bekende klankverschillen zijn bijvoorbeeld:

Nederlands Woudfries Kleifries
jij do
pruim prûm prom
duim tûme tomme
naakt nêken neaken
kraken krêkje kreakje
week (niet stevig) wêk weak
gras gjers gers
kers kjers kers
laan loane leane

In het Standaardfries, dat nogal wat variatie toelaat, zijn in bijna al deze gevallen beide vormen toegestaan.

Lexicale verschillen

bewerken
 
De locatie van het Woudfriese dialect in het Friese taalgebied.

Tussen het Woudfries en het Kleifries komen slechts negentien lexicale verschillen (verschillen in de woordenschat) voor. Voorbeelden zijn:

Woudfries Kleifries
saterdei sneon
mychammel
mychhimmel
eamel
eamelder
flij flues
mot sûch

Bronnen

bewerken
  • Boelens, K., e.a., Twataligens - Ynlieding yn Underskate Aspekten fan de Twataligens, Leeuwarden, 1981.
  • Haan, G.J. de, Frisian Grammar, Groningen, (zonder jaar).
  • Jansma, K., Friesland en zijn 44 gemeenten, Leeuwarden, 1981.