Otxandio

Bizkaiko udalerria

Otxandio Bizkaiko hego-ekialdeko udalerri bat da, Arratia-Nerbioi eskualdekoa (nahiz eta Durangoko barruti judizialean egon). 2016. urtean 1.289 biztanle zituen. Arabako mugan dago, eta aipatzekoa da Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolakuntza Artezpideek Erdialdeko Araba izeneko eremu funtzionalean kokatzen dutela.

Otxandio
 Bizkaia, Euskal Herria
Otxandioko plaza.

Otxadioko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaBizkaia
EskualdeaArratia-Nerbioi
Izen ofiziala Otxandio
AlkateaEgoitz Garmendia (EH Bildu)
Posta kodea48210
INE kodea48072
Herritarraotxandiar
Kokapena
Koordenatuak43°02′28″N 2°39′12″W / 43.0411°N 2.6533°W / 43.0411; -2.6533
Map
Azalera12,43 km²
Garaiera554 metro
Demografia
Biztanleria1.323 (2023)
−13 (2022)
alt_left 644 (%48,7) (%50,6) 670 alt_right
Dentsitatea1,06 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]
% 25,95
Zahartze tasa[1]% 18,96
Ugalkortasun tasa[1]‰ 57,47
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 83,64 (2011)
Genero desoreka[1]% 5,05 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 9,63 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 75,47 (2010)
Kaleko erabilera [2] (2016)
Etxeko erabilera [3]% 56.27 (2016)
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.otxandio.eus

Geografia

aldatu

Ingurune naturala eta klima

aldatu

Urkiolako Parke Naturalaren ondoan dago udalerria. Halaber, Arangioko mendilerroaren magalean kokatuta dago, Otxandio Aramaiotik banatzen duen mendilerroaren ondoan.

Klima hotza du Otxandiok, kontinentala. Egunaren eta gauaren artean eta neguaren eta udaren artean alde handiak daude. 2005eko datuak hartuta honako tenperatura-grafiko hau eraiki daiteke:

 
Otxandioko batezbestekoa eta batez besteko maximo eta minimoak biltzen dituen grafikoa 2005. urtean

Udalerri mugakideak

aldatu

Auzoak

aldatu
  • Anteparaluzeta
  • Gomilaz
  • Mainondo

Historia

aldatu

1115ean herriaren izena lehen aldiz dokumentatuta azaldu zen, Antso VII.a Nafarroako erregeak sinaturik. Baina 1236 eta 1254 artean jaso zuen Hiri-Gutuna, Diego Lopez Harokoak. Beraz, Bizkaian sortutako lehen herrietako bat da.

1936ko uztailaren 22an armada matxinoak herria bonbardatu zuen.[4][5] 1936ko uztailaren 22an, Bi hegazkin frankistek Otxandio ametrailatu eta bonbardatu zuten 25 minutuz, Santamaña jaiak ospatzen ari zirela. Herriko plaza milizianoz, soldaduz eta zibilez gainezka zegoen, eta 61 lagun hil zituzten, gehienak zibilak. Herrian ziren soldaduek elizako kanpandorretik egin zioten aurre erasoari, baina ezer gutxi egin ahal izan zuten. 1936ko Gerrako lehen bonbardaketa zen, frankistek egingo zituzten sarraskien aurrekaria.[6]

Euskara

aldatu
Otxandioko Koldo Pildain[7] hiztunaren pasartea, garai bateko euskararen erabilerari buruzkoa. Euskal Herriko Ahotsak[8][9] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Otxandioko euskara mendebaldeko euskalkiaren aldaera bat da, tarteko hizkeran[10] kokaturik dago, Otxandio inguruko euskaran[11] hain zuzen. 2010 eta 2011 urteetako datuen arabera, euskaldun kopurua %75,47 zen, eta euskararen erabilera %48,7.

Demografia

aldatu

Bizkaiko beste eskualde batzuetan ez bezala, eta seguru asko bere kokapen geografikoaren ondorioz, Otxandiok ez zuen izan hazkunderik XX. mende osoan zehar. Are gehiago, beste toki batzuetako industrializazioaren ondorioz, Otxandio garrantzia galduz joan zen mendeak aurrera egin ahala.

Otxandioko biztanleria

Politika

aldatu

2011ko maiatzaren 24ko hauteskundeen emaitzen ondorioz, Bildu koalizioko hautagai Santi Uribe aukeratu zuten alkate.

Otxandioko udalbatza 2015 —

Izena Zinegotziak Boto kopurua[12]
Bildu
6
443 (%60,68)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
3
273 (%37,4)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
-
8 (%1,1)
Alderdi Popularra (PP)
-
6 (%0,82)

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen emaitzen ondorioz, Bildu koalizioko hautagai Santi Uribe aukeratu zuten alkate.

Otxandioko udalbatza 2011-2015

Izena Zinegotziak Boto kopurua[13]
Bildu
7
522 (%68,24)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
2
219 (%28,63)
Alderdi Popularra (PP)
-
15 (%1,96)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
-
9 (%1,18)

Garraioa

aldatu

Araba Bus sareko   lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

  Araba Bus
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
18 Gasteiz
(unibertsitatea)
Gasteiz (epaitegiak)Gasteiz (Bastiturri)Gasteiz (geltokia)Gasteiz (Alas/Boulebard)DuraLukuUrbinaGoiainLegutioOtxandio (ospitalea)Otxandio (Anteparaluzeta)Abadiño (Amaitermin)Urkiola (santutegia)Urkiola (Santi Gaztelu)MañariaMañaria (Aldabarrena)Izurtza (Ortuzar)Izurtza (Eleizalde)Iurreta (Maspe) Durango
(Landako)

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

  Eskualdeko Garraioa
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
6a Otxandio
Legutio
OletaElosuElosu (Ollerieta)NafarrateUrrunagaLarrabeaLegutio (Zabalain) Otxandio
Legutio

Ondasun nabarmenak

aldatu
 
Otxandioko udaletxea.

Otxandioko hirigune historikoa Berant Erdi Aroko bide-herri edo herri ibiltarien hirigintza planifikazioaren eredu da. Hiri-bilbea oso xinplea dauka: kale nagusi bat dago eta handik igarotzen da bidea. Erabat gorde du hiri-bilbea, izan ere antzinako errepidea zihoan leku beretik doan Artekale kaleaz eta horren bi aldeetan dauden beste bi kale paraleloz osatua dago. Bi kale horiek Udaletxeko kalea eta Harakinen kalea dira, azken horrek denbora batean Satonkale zuen izena. Kale horiek kantoi motz eta estu batzuen bidez lotzen zaizkio kale nagusiari, horietako zenbait estalita daudelarik.

XV. eta XVI. mendeetan herria asko handitu zen, luzetara, bidearen zentzua jarraituz. Horrela Urigoiena eta Uribarrena kaleak sortu ziren, Artekalearen iparraldeko eta hegoaldeko luzapen gisa. Gero, Uribarrena eta Urigoienako inguruetako biztanle kopurua ere handitu zenez, izen bereko errebalak sortu ziren, espazio heterogeneo gisa eta Erdi Aroko herriak daukan egituraketa ordenatua gorde gabe.

Herria sortu zeneko erdiguneak mehelin arteko txantelketa gotikoa gordetzen du hein batean. Etxeek aurrealde gutxi eta sakonera handia daukate, eta herriaren bilbea Plaza Nagusiak baino hausten ez duen etxadi xinple bidez osatuta dago. Plaza horrek espazio irregularra betetzen du eta XIX. mendean birmoldatu eta handitu zuten.

Eraikin gehien-gehienak 2 edo 3 solairukoak dira, mehelina daukate, bi isurbideko teilatuak eta fatxadarekiko paralelo den gailurra. XVI. eta XVII. mendeetan harlanduz egindako etxe batzuek zutik diraute oraindik ere. Plazaren eraikuntza perimetrala neoklasikoa da. Haren inguruan daude Santa Marina eliza (pizkundetarra da, baina dorre barrokoa du), udaletxea, pilotalekua, bolatokia eta pasealekua.

1995eko abenduaren 5ean, Eusko Jaurlaritzak kultura ondasun izendatu zituen hiru eraikinak, monumentu-multzo sailkapenarekin.[14]

Argazki galeria

aldatu

Otxandiar ospetsuak

aldatu

Erreferentziak

aldatu

Bibliografia

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Herriko Wikiatlasa